Opvoeding en onderwijs heeft ieder mens nodig om te kunnen uitgroeien tot een verantwoordelijke wereldburger. Daar zal iedereen het over eens zijn. Maar hoe we dat wereldwijd optimaal vorm kunnen geven, blijft nog wel een vraag. Hoe worden we een wereldburger die de volle verantwoordelijkheid neemt voor het werk dat nodig is om juiste menselijke verhoudingen in de wereld tot stand te brengen?
Eenvormigheid in opvoeding en onderwijs is niet mogelijk en zelfs niet aan te bevelen, omdat de verschillen in taal, achtergrond en cultuur altijd blijven bestaan. En toch is het noodzakelijk dat er een bepaalde eenheid in de fundamentele doelstellingen van de opvoedings- en onderwijssystemen bestaat, zodat opvoeden en onderwijzen een gemeenschappelijke activiteit worden. Laten we beginnen te leren hoe we alles wat juiste menselijke verhoudingen tot dusver heeft tegenwerkt te verwijderen, en de nadruk gaan leggen op werkelijke waarden. Hiermee bedoel ik natuurlijk uit ons denken verwijderen, de zelfopgelegde belemmeringen voorbij het rationele tillen, zodat we plaatsmaken voor kennis over wat het leven in zijn totaliteit inhoudt.
Waar het om gaat is dat we van jongs af aan bekend raken met hoe we de wereld van het uiterlijke leven leren verbinden met die van het innerlijke bestaan, want wanneer we beseffen dat wij als individu nauw zijn verbonden met die ene mensheid, kunnen we de waarde van beide leren zien. Het ware werk van opvoeding is eigenlijk om ons te leren op een juiste wijze te onderscheiden en de ware gevoeligheid voor bovenstaande visie te ontwikkelen. Of anders gezegd: gevoelig te worden voor werkelijke geestelijke waarden, zodat wij trefzeker aan het doel van onze ziel kunnen werken en datgene op aarde tot stand brengen wat bijdraagt aan het geheel.
Het eerste wat in de opvoeding voor onze kinderen gedaan moet worden is het ontwikkelen van een juist gebruik van het onderscheidingsvermogen, van het vermogen tot kiezen en van zich een doel voor ogen stellen. De veranderde taak van ons als opvoeders wordt zichtbaar, wanneer wij ons gaan bezighouden met het in ieder kind aanwezige aangeboren idealisme en met de interessante taak onze kinderen van het ene verwezenlijkte doel naar het andere te leiden. In de toekomst zal dit vanuit het gezichtspunt van het doel van de ziel zijn en niet meer zoals in het verleden gebeurde, en eigenlijk voor een groot deel nog steeds gebeurt, vanuit de gezichtshoek van een door een bepaald land voorgeschreven maatstaf. Dit is een belangrijk punt, want het zal de verschuiving van de aandacht van het niet-essentiële naar het essentiële brengen. Het gaat uiteindelijk om verantwoordelijk burgerschap, dat ooit wereldwijd onderwezen zal worden. Er zal op de wereld van werkelijke waarden de nadruk worden gelegd, evenals op een gezonde vorm van idealisme. En vooral de praktische toepassing van de idealen zal worden benadrukt. De wereld van verschijnselen en de wereld van waarden en bedoeling worden dan in het bewustzijn samengevoegd. Zo wordt van jongs af aan begonnen het uiterlijke met het innerlijke te verbinden, en leren we ons als individu met de wereld als een geheel te verenigen.
Opvoeding heeft zich over het algemeen altijd beziggehouden met het samenvatten van het verleden, waarop we tot op de dag van vandaag nog blijven voortborduren. Onze huidige kennis, op elk gebied, is gebaseerd op de bereikte resultaten van menselijk denken uit vervlogen tijden. We zouden kunnen zeggen dat onze opvoeding terugkijkend en niet vooruitziend is. Wat mijzelf betreft: vanaf het middelbaar onderwijs werd mij al snel duidelijk dat ik ongeschikt was voor het geheugen-trainend onderwijs van toen. Tegenwoordig kunnen we zeggen dat het huidige onderwijs ongeschikt is voor de meeste kinderen en hoognodig hervormd dient te worden. Het groeiend aantal hoogbegaafde, en -gevoelige leerlingen in de hedendaagse maatschappij geeft het signaal af dat zij geen uitzondering meer zijn, maar het nodig hebben in contact te komen met waar het in het leven werkelijk om gaat: met begrip en inzicht datgene tot stand brengen wat de totale aarde ten goede komt. Opvoeding is méér dan geheugentraining, nog steeds een belangrijk aspect in het onderwijs van nu, en méér dan kinderen of studenten inlichten over het verleden en de verworvenheden ervan. Het verleden moet echter wel in zijn eigen context bestudeerd en begrepen worden om van daaruit iets nieuws voort te kunnen laten komen, maar er blijft een groot verschil tussen geheugentraining en zelf denken, tussen het kennen van de feiten die we vinden in boeken, en praktische toepassingen op gebeurtenissen in ons dagelijks leven en op het wereldtoneel.
In de toekomst zullen we ons daarom in de eerste plaats bezighouden met het aspect van het denkvermogen, met van jongs af aan zelf leren denken, zodat we kunnen afstappen van het in het geheugen stampen van al die oude en schoolse leerstof over het aardse bestaan.
We kunnen al een start maken bij onze heel jonge kinderen, wanneer ze in de waarom-fase zijn. In plaats van te antwoorden op hun vragen, of deze trachten te omzeilen, draaien we het proces om en stellen wij de vraag, waardoor we al snel de verantwoordelijkheid voor het beantwoorden ervan bij onze kinderen leggen. Op deze manier wordt de oplossing van een vraag in het denkvermogen van onze kinderen gebracht, wat leidt tot een natuurlijke houding van naar binnen gericht zoeken naar een antwoord. En uit ervaring kan ik zeggen: dat beklijft.
